خصوصي سازي در سينما:ممكن يا ناممكن؟

دومين نشست مجمع مشاوران عالي اصناف سينماي ايران ساعت 18 روز سه شنبه 11 اسفنده ما سال 88 در ساختمان وصال خانه سينما برگزار شد . در اين نشست كه روساي كارگرو هاي تخصصي سينمايي حضور داشتند، ضمن ارائه گزارش كارگروه هاي تشكيل شده مصوب نشست نخست، به طرح و بيان دغدغه ها و مشكلات صنفي و كلان سينما پرداختند . محمد مهدي عسگر پور مدير عامل خانه سينما و رئيس جلسه ضمن اشاره به مساله امنيت شغلي سينماگران كه در جلسه گذشته به عنوان دغدغه اصلي دست اندركاران سينمايي مطرح شد و علي رغم مخالفت برخي از اعضاء بر اولويت اين مساله در شرايط كنوني بار ديگر بر اهميت آن تاكيد و ارتقاءضریب امنيت شغلي را به عنوان يك هدف استرات‍ژيك و بلند مدت خانه سینما معرفي كرد. وي در ادامه با اشاره به تشكيل سه كار گروه تخصصي كه در جلسه نخست پيشنهاد شده بود، اظهار داشت : دو تا از اين كارگروه ها تشكيل جلسه دادند . كارگروه خصوصي سازي و كارگروه تبيين مناسبات خانه سينما با مراكز اعمال حاکمیت تشكيل جلسه دادند اما كارگروه توسعه منابع مالي خانه سينما هنوز جلسه اي تشكيل نداده است. عسگرپور در ادامه به  ضرورت تشكيل كارگروه فني به منظور تنظيم استاندارد هاي فني-ملي بمنظور بهره گيري از فنآوري هاي نوين، اشاره كرد و آقاي تقي پور را به عنوان رئيس اين كارگروه معرفي و از روساي كارگروه ها در خواست كرد تا درباره نتايج جلسات خود گزارشي  به مجمع مشاوران ارائه کنند.

ضرورت تشكيل بنگاه اقتصادي در خانه سينما

مرتضي رزاق كريمي به عنوان رئيس كارگروه خصوصي سازي با اشاره به تشكيل دو جلسه از اين كارگروه  كه در تاريخ هاي 26 دي و 10 اسفند برگزار شد از سه ديدگاه درباره خصوصي سازي در سینما  نام برد : ديدگاهي كه نسبت به خصوصي سازي نااميد بوده و معتقد است سينمايي كه آغاز و پايانش همه در دست دولت است امكان خصوصي شدن ندارد .. رزاق كريمي سپس به موانع موجود در راستاي خصوصي سازي سينما اشاره كرد و گفت : يكي از موانع مهم عدم اعتماد متصدیان اعمال حاكميت به بخش خصوصي در حوزه فرهنگ است و این علي رغم اهداف مصرح در سند چشم انداز 20ساله نظام و اصل 44 قانون اساسي است كه بر مشاركت بخش خصوصي در حوزه فرهنگ نيز تاكيد مي كند . دوم  نگراني از ايجاد يك نوع رانت خواري در بخش خصوصي است كه سينما را هم تهديد مي كند. رزاق كريمي با توجه به اين موانع پيشنهاد كارگروه خصوصي سازي، ايجاد يك موسسه و بنگاه اقتصادي است كه منافع آن متوجه  همه اهالي سينما باشد.اين بنگاه به موازات خانه سينما و با مشاركت همه اصناف مي تواند تشكيل شود و از منافع مالي خود در جهت رفاه اعضا مثل بيمه بيكاري، بازنشستگي ، صندوق ازدواج و مسكن و...خدمات رساني كند. در همين راستا مي توانيم از مكانيسم اسپانسرینگ استفاده كنيم تا از منابع مالي سرگردان در جامعه براي شكوفايي سينماي كشور استفاده شود. الان در بخش هاي بازرگاني و كشاورزي بودجه هاي بسيار كلاني هستند كه اگر درصد بسيار كمي از آنها جذب اين موسسه شود تحول جدي در چرخه اقتصادي سينما اتفاق خواهد افتاد.در بخش دولتي نيز منابع مالي بالقوه وجود دارد مثل رديف بودجه 3 درصدي كه از گردش مالي وزارتخانه ها كه براي مصارف فرهنگي مکلفند  هزينه کنند. يا اخيرا که شنیده شده طرح اهدا هزار وام 50 ميليوني دولت به هنرمندان تصويب شده كه فعلا متولي مشخصي ندارد.اگر اين بنگاه اقتصادي بتواند اين منابع مالي سرگردان را جذب كند مي تواند به رونق صنعت سينما كمك شاياني كند. وي در ادامه افزود : اين موسسه مي تواند به عنوان حلقه واصل بين بخش دولتي و خانه سينما به جذب و مديريت اين سرمايه ها بپردازد و به تدريج به اهالي سينما واگذار كند. وي همچنين خاطر نشان كرد : ما بايد مراقب باشيم اين موسسه به يك رقيب اقتصادي براي بخش خصوصي سينما تبديل نشود .

مشكل اصلي سينما نظارت محتوايي سليقه اي است

اما تقي پور تهيه كننده سينما در ارتباط با سخنان رزاق كريمي گفت: من دقيقا مختصات خصوصي سازي در سينما را متوجه نشدم .اگر منظور از اين كار اينست كه مالكيت گردش كار در سينما خصوصي باشد كه شدني نيست چون گردش مالي در سينما در اختيار ما نيست. به نظر من مفهوم  خصوصي سازي در كشور ما اينست كه صاحبان ايده و فكر بتوانند ايده خود را اجرا كنند و به راحتي آن را در اختيار مخاطبان خود قرار دهند. به نظر من مهمترين مشكل بر سر راه سينما ، نظارت محتوايي بر سينماست نه مثلا مشاركت بخش خصوصي در مديريت سينما. اگر خط قرمزهاي اداره كل نظارت و ارزشيابي قانوني و شفاف شود تازه مي توانيم به خصوصي سازي در سينما اميدوارم شويم.الان سينماي ما عملا در مسير عملكرد و ماهيت تلويزيون عمل مي كند يعني بر اساس مضاميني كه از آن خواسته شده فيلم توليد مي كند.

تقي پور در بخش ديگري از سخنان خود گفت  از نظر من سينما يك امر مقدس است به اين دليل كه ما در اعوان يك دوراني به سر مي بريم كه شبيه به دوراني است كه خط اختراع شد.اختراع خط در بين النهرين براي انتقال تجربيات بشري به ديگران بوده .در آن زماني كه خط اختراع شد كسي فكر نمي كرد كه اين ابزار چه تاثيري در زندگي انسان خواهد گذاشت .امروز همين نقش و جايگاه را تصوير پيدا كرده است و ارتباط بين آدمها كم كم دارد به ارتباط تصويري تبديل مي شود. وي همچنين اظهار داشت كه خانه سينما نمي تواند همه امور مربوط به سينما را تمشيت كند اما مي تواند قله امور سينمايي كشور قرار بگيرد كه هر كس خواست در سينما كاري انجام دهد، خانه سینما را به عنوان وزنه در نظر بگيرد و رفتارش را الگو قرار دهد.

تا زماني كه اصل خصوصي سازي در كليت جامعه اجرا نشود در سينما هم به نتيجه نخواهد رسيد.

همايون اسعديان همين بحث را ارائه ادامه داد و گفت : تا زماني كه اصل خصوصي سازي در كليت جامعه اجرا نشود در سينما هم به نتيجه نخواهد رسيد. لذا به نظر من در شرايط كنوني راهکار های پيشنهادي كارگروه خصوصي سازي چندان مثمر ثمر نخواهد بود. از طرف ديگر وقتي كسي بتواند منابع مالي سرگردان را جذب كند آن را در خدمت پروزه ها و اهداف خود قرار مي دهد تا اينكه آن را در اختيار تشكيلاتي قرار دهد كه معلوم نيست چه كساني در آن شریک خواهند بود و چه بسا يك رانت جديدي به وجود بيايد

اسعديان در بخش ديگري از سخنان خود گفت : يكي از فوري ترين مسائلي كه در شرايط كنوني بايد مشخص شود موضع خانه سينما در برابر سياست هاي دولت در حوزه سينما است و تعيين اينكه آيا بايد با خواست آنها همسو شد يا در برابر مواضع غیر سینمای شان مقاومت کرد.

توانمندي اصناف؛ راهبرد خصوصي سازي

قاسم قلي پور تهيه كننده در صحبت هاي خود مفهوم خصوصي سازي را مبهم دانست و اعلام كرد : آيا خصوصي سازي يك برنامه است يا يك هدف و مقصد؟ من فكر مي كنم اگر در هر حوزه كاري برنامه و افراد توانمندي داشته باشيم دولت ناچار است برنامه ها و كارهاي سينمايي خود را به ما سفارش بدهد. سودي هم كه از اين كار نصيب دولت مي شود فرهنگ سازي و اخلاق است. دولت با بخشنامه و دستورالعمل نمي تواند كارگردان تربيت كند و يا فيلم بسازد لذا اگر اصناف خانه سينما توانمند و كارآمد باشند خود به خود محوريت امور را به دست خواهند گرفت. به نظر من تامين منابع مالي دولت براي توليد يك اثر سينماي امری غير خصوصي محسوب نمي شود .

نحوه ارتباط خانه سينما و معاونت سينمايي شفاف نيست

سيد جمال سادتيان تهيه كننده به نوع تعامل خانه سينما با معاونت سينمايي اشاره كرد و گفت: آيا معاونت سينمايي فرمانده است و ما مثل سرباز عمل خواهيم كرد يا اينكه معاونت سينمايي هم از خانه سينما تاثير مي پذيرد و به نوعي تمكين و تعامل دوطرفه برقرار است ؟ به نظر من بايد رابطه و مناسبات ما با مراكز دولتي و سياستگذار دولتي روشن تر اين تعريف شود تا ما هم تكليف خود را بدانيم و بهتر بتوانيم مقصد خود را بشناسيم.

خانه سينما بايد در سطح حاكميت وارد گفتگو شود

علي معلم رئيس كارگروه تبيين مناسبات خانه سينما با مراكز حاکمیتی درباره کارگروه خود گفت : مهمترين عاملي كه در حال حاضر و در گذشته دست خانه سينما را در اجراي سياست هاي خود مي بسته و استقلال آن را كاهش مي داده عدم تمكن مالي بوده است. دو سياست در ارتباط با خانه سينما وجود داشته است يكي حمله از بيرون و دوم از طريق نفوذ از درون كه اين دومي در سالهاي اخير پر رنگ تر شده است. به نظر من خانه سينما مواضع خود را در برابر حاكميت بايد از سطح همکاران معاونت سينمايي بالاتر ببرد و دولت را در يك عرصه كلان تر ببيند . در واقع خانه سينما نبايد مذاكرات و مناسبات خود را محدود به مديريت پايه و مياني دولت كند. در واقع بايد سينما را در سطح ملي ببينيم و نقش خود را در سطح اجتماعي گسترش دهیم. معلم خاطر نشان كرد : در شرايط كنوني مهمترين وظيفه خانه سينما اينست كه تكليف سينماي ايران در برابر آیین نامه ها و مقرارتي كه برايش ترسيم يا تحميل مي کنند را روشن كند. در غير اينصورت سينما وجوه هنري و آزاد منشانه خود را از دست خواهد داد و به يك حرفه و شغل دون پایه سفارشي بدل خواهد شد. وي افزود : اعضاي خانه سينما علاوه بر مسائل صنفي دغدغه ملي و كلان سينماي ايران را هم داشته باشند. به عبارت ديگر خانه سينما در كنار پيگيري مطالبات صنفي بايد به مسائل كلي سينمايي كشور هم توجه كند و براي آنها راهكار ارائه دهد .

علي معلم افزود:درهرجا كه گفتگو و تعامل وجود داشته نتايج مثبت و موثري هم در پي بوده است . ما معمولا قهر مي كنيم و خشمگين مي شويم  به جاي انكه  گفتگو كنيم. منتها ما بايد بتوانيم به لحاظ قانوني يك تريبون قدرتمند داشته باشيم و با قدرت و بر اساس قانون مطالبات خود را از حاكميت بخواهيم.

اقتدار خانه سينما بايد تثبیت حقوقي شود

جواد طوسي منتقد سينما ضمن تاييد ديدگاههاي علي معلم گفت: بايد در جهت اقتدار خانه سينما بستر سازي كرد اما بايد مشخص شود كه چگونه بايد به اين هدف رسيد و برخي نقاط آسيب پذير را شناخت. وي تصريح كرد : يكي از نقاط آسيب پذير خانه سينما عدم تربيت همكاري هاي درون گروهي و انسجام تيمي است به همين دليل ديگران از بيرون آن را مصادره به مطلوب مي كنند . به نظر طوسي كميته ها بايد در مرحله اول ، اقتدار هرچه بيشتر خانه سينما را پايه ريزي كند براي اينكار يكي از مهمترين راهبردها بستر سازي حقوقي و قانوني است تا خانه سينما يك موقعيت تثبيت شده پيدا كند و بتواند از قابليت اش به خوبي براي انجام خواسته هايش استفاده كند.

طوسي در بخش دوم سخنان خود تاكيد كرد : كارگروها بايد با يك برنامه و دستورالعمل مشخص و اجرايي پيش بروند تا خروجي تاثير گذاري داشته باشند. يكي از اولويت هاي ما بايد هويت مندي بخش خصوصي باشد . بخش خصوصي بدون مخاطب اصلا موضوعيت ندارد و خانه سينما میتواند پل ارتباطي حاكميت و مردم باشد.وي همچنين به نقش بخش خصوصي و صنفي مثل خانه سينما در بحث اكران اشاره كرد و از اينكه خانه سينما در تعيين مجوز نمايش فيلم ها نقشي ندارد انتقاد كرد.

اجماع درون گروهي نياز اوليه خانه سينما

 ابراهيم مختاري مستند ساز در تاييد سخنان طوسي و معلم بر اقتدار و اجماع دروني اعضاء و اصناف خانه سينما تاكيد كرد و گفت خصوصي سازي در سينما نيز بدون اين اجماع درون صنفي ميسر نخواهد شد.

ساختار خانه سينما نيازمند جراحي است

ابوالحسن داودي كارگردان ضمن انتقاد از طرح مباحثي كه مسائل روبنايي سينماست بر گفتگو حول مسائل ساختاري و زيربنايي خانه سينما تاكيد كرد و گفت: وضعيت خانه سينما در برابر دولت در طي اين سالها مثل دو شطرنج باز ناشي بوده كه حركاتي را در مقابل هم انجام مي دانند كه گاهي اين حركات بدون اينكه خود بدانند خيلي درخشان بوده ولي هيچ اتفاقي مهمي هم نيفتاده، براي اينكه فكر حساب شده و دقيق و پيش بيني شده اي پشت قضيه نبوده است. اين ساختار ناچار باید كه جراحي شود. وي افزود : مي تواند نگاه حباب گونه اي به اين مناسبات داشت و بدون اصلاح ساختار دروني به گونه اي مسائل را پيش برد اما به نظر من خيلي نمي شود بر اين اساس پيش رفت.اساس خانه سينما مبتني بر يك جمع اضداد است كه هيچ وقت نمي تواند به يك وحدت دست پيدا كند. به نظر من خانه سينما سخت نيازمند اين جراحي است حتي اگر مدتي هم تحت تاثير عوارض اين جراحي در حالت كما برود. لذا بنظر من در اين شرايط تعامل يا حتي مقاومت در برابر خواسته متصديان دولتي نتيجه مثبتي براي خانه سينما  در پي نخواهد داشت.

تذكر آيين نامه اي : پرهيز از كلي گويي

مصطفي شايسته تهيه كننده سينما با انتقاد از طرح مباحث كلي و غير شفاف كه با استعاره و كنايه همراه است از جمع خواست كه مصداقي و عيني سخن بگويند تا مشكلات واقعي به شكل دقيق تري تبيين شود. در حالي كه قرار است به نتايج عملي برسيم و براي حل مسائلمان بتوانيم نسخه بپيچيم. وي تاكيد كرد كه به جاي مسائل كلي و انتزاعي بايد به مشكلات صنفي و ملموس موجود اصناف خانه سينما پرداخت. اين رويكرد موجب مي شود تا از يكسو نگري و تك بعدي نگريستن در حل و فصل مشكلاتمان دوري كنيم.

اساسنامه خانه سينما نيازمند بازنگري است

دكتر زرين كلك از صنف انيميشن سازان مهمترين مساله خانه سينما را تعيين هويت حرفه اين اين اتحاديه دانست و گفت : هيچ يك از اصناف خود را عضو واقعي و تاثير گذار در خانه سينما نمي شناسند. خانه سينما بايد همه اعضاي خود را زير چتر حمايتي قرار دهد و اعضا را به اين كانون دلگرم كند تا اعضاي ديگر خود را غريبه فرض نكنند و نسبت به فعاليت هاي خانه سينما بي تفاوت نباشند.وي تاكيد كرد خانه سينما بايد همه اعضاء و اصناف خود را دور يك ميز بنشانند تا آنها احساس كنند كه نقش موثري در مديريت اين نهاد صنفي دارند. در واقع اساسنامه خانه سينما به يك تحول و بازنگري به ويژه در چگونگي نسبت با اعضاي خود نيازمند است.

اقتدار خانه سينما در گرو وفاق و همكاري اعضاء براي تحقق اهداف اساسنامه خانه سينما است

عسگر پور رئيس جلسه با تاكيد بر طرح مسائل مبتلا به خانه سينما باتوجه به شرايط روز و ارائه راه حل هاي عملي به اختلاف ميان صنف تهيه كنندگان اشاره كرد و اظهار داشت: دو صنف مهم خانه سينما يعني تهيه كنندگان و كارگردانان اگر دچار اختلافات دروني شوند تاثيرات آن ممكن است همه اصناف را تحت تاثير خود قرار دهد. مثلا انشعاب در صنف تهيه كنندگان به صنوف ديگر هم سرايت مي كند و ما شاهد در خواست  انشقاق از صنوفي بوديم كه واقعا شگفت انگيز بود. متاسفانه اين يك بيماري قابل سرايت شده كه بايد از پيشرفت ان جلوگيري كرد.چرا كه در اين صورت منافع فردي بر منافع صنفي رجحان پيدا مي كند و  اصلا خانه سينما از هويت واقعي خود دور مي شود. اقتدار خانه سينما در همين همدلي و همكاري بيشتربراي تحقق اهداف مندرج در اساسنامه است.

 خانه سينما در شرايط كنوني هم تاثير گذار است

غلامرضا موسوي تهيه كننده سينما نيز گفت : اينكه خانه سينما به عنوان مجمع اصناف سينمايي كشور بايد تشكيلات منسجمي داشته باشد درست اما همين نهاد موجود در 12 ساله گذشته اثرات بيروني زيادي داشته است. وي تاكيد كرد: با همه ضعف ها و كاستي هاي كه ممكن است در خانه سينما وجود داشته باشد همينكه  ما مي توانيم دور اين ميز كنار هم بنشينيم يعني اينكه خانه سينما داراي جايگاه و وزنه اي در ساختار كلي مديريت سينمايي كشور است و ما مي توانيم به تدريج نظر و خواسته خود را به كرسي بنشانيم و تجربه اين چند سال هم نشان داده است كه اين امر ، شدني است. دست كم اگر به همه اهداف خود نرسيم مي توانيم به بخشي از آن ها دست پيدا كنيم.

سكانس آخر

در پايان محمد مهدي عسگر پور مدير عامل خانه سينما ورئيس جلسه اعلام كرد نكات مهم اين نشست در جلسه هيئت مديره مطرح خواهد شد تا براي برخي از موضوعات مطرح شده ، طرح و برنامه اي اجرايي تهيه شود. عسگر پور بار ديگر درخواست كرد كه اعضاي كارگروه ها با قدرت به كار خود ادامه دهند و با تشكيل جلسات مستمر مطالبات خانه سينما را در بخش هاي مرتبط دسته بندی  و راهكار ارايه نمايند. عسگر پور در پايان يادآور شد كه نشست سوم مشاوران عالي خانه سينما در آغاز بهار سال 89 برگزار خواهد شد.

در اين نشست علاوه بر اعضاي هيات مديره خانه سينما،مرتضي شايسته،مصطفي شايسته،غلامرضا موسوي،جواد طوسي،ايرج تقي پور،نورالدين زرين كلك،مجتبي ميرطهماسب،جمال ساداتيان،ابوالحسن داودي،علي معلم،نظام الدين كيايي،محمد رضا موييني،مهدي كرم پور،قاسم قلي پور،همايون اسعديان شركت داشتند.

سيد رضا صائمي