نگاهی به جشنواره 27 فیلم فجر
پیمانه کردن

بیست و هفتمین دوره جشنواره بین المللی فیلم فجر همزمان با سی امین سالگرد پیروزی انقلاب از 12 تا 22 بهمن 1387 برگزار شد و فیلمسازان حاضر در این جشنواره در 9 رشته مختلف از جمله سودای سیمرغ ( مسابقه سینمای ایران) ، نگاه نو( مسابقه فیلمهای اول و دوم ) ، مسابقه فیلمهای کوتاه ، مسابقه سینمای مستند ، بخش سینما ویدئو ( تله فیلم ) ، جام جهان نما ( مسابقه بین الملل) ، جلوه گاه شرق ( مسابقه فیلمهای آسیا ) ، در جستجوی حقیقت ( مسابقه سینمای معنا گرا) و مواد تبلیغی و اطلاع رسانی ( مسابقه عکس ، پوستر ، گرافیک محیطی ، آنونس و تیزر ) به رقابت پرداختند. البته مثل همیشه تعدادی فیلم نیز در بخش های غیر رقابتی جشنواره به نمایش درآمد : مثل  " جشنواره جشنواره ها" ( که اختصاص به نمایش گزیده ای از فیلمهای جشنواره های دیگر دنیا داشت.) و بخش " نمایش های ویژه " ( که مختص اکران تعدای از فیلمهای قابل دسترس داستانی و مستند بود.) و مرور آثار کلاسیک فرانسیس فورد کاپولا ، پل نیومن ، آلفرد هیچکاک ، مایک لی و ....
جشنواره بیست و هفتم فیلم فجر چند ویژگی منحصر بفرد داشت که از جمله مهم ترین آنها می توان به اختصاص و اکران فیلمهای این دوره در پنج مجتمع تازه تاسیس سینمایی ( اریکه ایرانیان ، زندگی،  ملت ، رازی و آزادی) اشاره کرد. این اتفاق در طول برگزاری جشنواره فجر در سال های گذشته بی نظیر بود ودرارتقاء سطحِ کیفی برگزاری جشنواره نقش بسزایی داشت. ویژگی دیگر جشنواره بیست و هفتم ، حضور و رقابت نزدیک تعدادی از فیلمسازان نسل جدید و نسلهای قبل تر بود که این مهم ضمن افزایش انتظارات : از همان روزهای اول : این دوره جشواره را پررونق و پر سرو صدا تر از دوره های قبل کرده بود : فیلمسازانی از چهار دوره و دهه مختلف که زمینه بحث های دامنه دار مطبوعاتی و رسانه ای را فراهم کردند و به رونقِ بیشتر این دوره جشنواره یاری رساندند، از بهرام بیضایی و ابراهیم فروزش و واروژکریم مسیحی گرفته تا تهمینه میلانی و ابوالحسن داوودی و محمد مهدی عسگرپور و این سوتر اصغر فرهادی و پرویز شهبازی و فیلمسازانی که در محکی جدی تر دیده شدند از جمله حسن فتحی و حمید نعمت اله و شهرام مکری و دیگران.
بااین حسب طبیعی است که بیست و هفتمین دوره جشنواره بین المللی فیلم فجررا جشنواره ای پر رونق و استثنایی در میان جشنواره های چند سال اخیر بخوانیم : زیرا در این دوره برای همه سلیقه های موجود فیلمی و اثری وجود داشت و این خودش ، نوعی متعادل کردن این رویداد بزرگ و برآوردن انتظارات قابل پیش بینی بود. ضمن آن که در تمامی رشته های فنی ، زمینه رقابتی گسترده را فراهم کرده بود.
مانند هر سال ، مطبوعات هم در رونق جشنواره ، نقش های همیشگی خود را ایقا گردند ، البته این دوره ، رسما تفاوتی محسوس با دوره های قبل داشت ، وجود تعداد بیشتری فیلم خوب و قابل بحث ، دامنه بحث ها و نقد ها را گسترده تر کرده بود و منتقدان با ارائه آراء و نظرات خود در این دوره جشنواره ، بیش از همیشه درباره فیلم های و کیفیت برگزاری جشنواره بحث کردند و به دلیل انضباط حاکم بر سینمای رسانه ها ( فلسطین ) تصویر مطلوبتری از جشنواره در نوشته ها و آثار خود ارائه دادند. ضمن آن که تلویزیون هم مثل هر سال با بی تفاوتی از کنار جشنواره گذشت که امری طبیعی و مطابق روال معمولی اش بود.
2

بله ! جشنواره پر رونقی بود . شاید بیشتر از همیشه فیلم خوب ساخته شده بود و در جشنواره شرکت داشت و بهتر از همیشه جلوه می کرد.
جشنواره فیلم فجر اساسأ به دلیل همزمانی با سالگرد پیروزی انقلاب ، هر ساله نوعی هیجان و شور و شعفِ ده روزه را هم با خود همراه دارد: دهه ای است که محصولات فرهنگی در محکِ جدی ترِ رسانه ها قرار می گیرد و از تعارف و تملق و تکلف تا حد زیادی کاسته می شود. در آینه این جشنواره و آثار به نمایش درآمده در آن است که می توان تمامی برنامه های ( احتمالی ) مدیریت کلان سینما را باز خواند و خطوط موجود را تا حدی شناسائی و تفکیک کرد.
نکته مهم تر این جشنواره آنجاست که سینما گران ایرانی رفته رفته به سطحی از استاندارد های کیفی بالا تر می رسند و اکنون می توان مدعی بود که به بلوغ فنی خود در طول سه دهه گذشته رسیده اند ، حضور فیلمهایی چون " درباره الی " ( اصغر فرهادی) ، " وقتی همه خوابیم" ( بهرام بیضایی ) ،" زاد بوم " (ابوالحسن داوودی ) ،" وقتی لیمو های زرد شدند" ( محمد رضا وطن دوست ) " تردید" ( واروژ کریم مسیحی ) ،" پستچی سه بار در نمی زند " ( حسن فتحی ) ، "بی پولی " (حمید نعمت الله ) و چند فیلم دیگر در این جشنواره  هم حکایت از آن توان و ارتقاء فنی دارد و هم نشان می دهد که سینماگران ما رفته رفته  ، به استقلال و عزت نفس بیشتری هم می رسند...
3
اما این همه ماجرا نیست ! همان طور که تعداد فیلمهای خوب بیشتر از چند دوره گذشته جشنواره شده بود ، و جشنواره در وسعت گسترده تری برگزارمی شد ، تعداد فیلمهای بد نیز زیاد بود و بلاتکلیفی در نیمه دیگر سینمای ایران و این که " این فیلمها را به کی نشون می دند؟ " خیلی محسوس شده بود . با این وضعیت البته شرایط اکران فیلمها در سال 1388 را نیز می توان به سادگی باز خواند : ( چند فیلم پر فروش و انبوهی فیلم است که حتی به سرمایه اولیه خود نیز ...! )
اما آنچه در جشنواره فیلم فجر بسیاراهمیت دارد و کمتر به آن توجه می شود ، پیمانه کردن تمامی رویکردهای موجود در فیلمسازی ماست : اتفاقی که در دوره های اخیر جشنواره کمتر شاهد آن بوده ایم !
از یک طرف جشنواره ای داریم منحصر به فرد و انتظار داریم که آینه تمام نمای سینمای ایران باشد،  از طرف دیگر آن را تا حد زیادی گسترش داده ایم این تا همه سلیقه ها و گونه ها را شامل شود ، از طرف دیگر تر این که آن قدر در آن جایزه پخش می کنیم که رسما ارزش های رقابتی آن را از بین برده و کمرنگ کرده ایم!
وقتی به فهرست دریافت کنندگان جوایز این دوره دقت می کنیم ، درمی یابیم که یک نوع " مصلحت اندیشی " در راضی کردن همگان در آن دیده می شود! بله! البته ! این هم راهی است که می تواند از فشارهای موجود تا حد زیادی بکاهد . ( اصلا بخش مهمی از رونق این دوره جشنواره ، موهون همین " سیاست انبساطی متغیر " و گشایش نگاه در جای دادن این همه فیلم و تنوع در سبد جشنواره بوده است، امری که در دو سه دوره پیش،  از نوعی رفتار انقباضی تبعیت می کرد و مغفول ماند بود!) اما مطمئنا این روش نمی تواند برخاسته از معیاری واحد باشد، به عینه دیده شده که رفتارهای اینطوری ، معمولا کاربردی مقطعی دارد ! و ...
بله ! جشنواره فیلم فجر بزرگ است ، اما اهداء بیش از شصت تندیس سیمرغ و تقدیر رسمی ( منهای جوایز و تقدیر نامه های دیگر نهادها ) در آن به فیلمها هم در نوع خود کم نظیر و بی سابقه در جهان جشنواره‌ها است!
ضمن آنکه اهمیت و اعتبار جشنوارۀ فیلم فجر کماکان در تولیت آثار و فیلمهای ایرانی است. و بخش بین لمللی‌اش هنوز که هنوز است نتوانسته ...

         رضا درستکار

جوایز:  
"بی پولی" و "درباره الی" بهترین فیلم های جشنواره از دیدگاه تماشاگران
سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران به طور مشترک به فیلم های "بی پولی" به تهیه کنندگی "مصطفی شایسته" و "درباره الی" به تهیه کنندگی اصغر فرهادی اعطا شد.

برگزیدگان بهترین فیلم از نگاه ملی
 سیمرغ زرین بهترین فیلم در بخش نگاه ملی به "ابراهیم اصغری" و "جواد اردکانی" برای فیلم "به کبودی یاس" اعطا شد. پلاک طلائی سیمرغ در بخش نگاه ملی به "ابوالحسن داودی" برای فیلم "زادبوم" اعطا شد. پلاک طلائی سیمرغ در بخش نگاه ملی به "مسعود نقاش زاده" برای فیلم "کودک و فرشته" اعطا شد.

"تردید" برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم
 سیمرغ بلورین بهترین فیلم به "سعید سعدی" برای فیلم "تردید" اعطا شد.

"اصغر فرهادی" برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی
 سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی به "اصغر فرهادی" برای فیلم "درباره الی" اعطا شد. همچنین از سوی هیئت داوران دیپلم افتخار برای کارگردانی فیلم "بیست" به "عبدالرضا کاهانی" اعطا شد.

سیمرغ بلورین ویژه هیئت داوران برای "عیار 14"
 سیمرغ بلورین ویژه هیئت داوران به "پرویز شهبازی" برای فیلم "عیار 14" اعطا شد.

لیلا حاتمی بهترین بازیگر نقش اول زن
 سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن به "لیلا حاتمی" برای بازی در فیلم "بی پولی" اعطا شد.

شهاب حسینی بهترین بازیگر نقش اول مرد
 سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد ضمن تقدیر از بازی "شهاب حسینی" در فیلم درباره الی به "شهاب حسینی" برای بازی در فیلم "سوپر استار" اعطا شد.

برگزیدگان مسابقه سینمای ایران،"سودای سیمرغ"-بخش چهارم
سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه اقتباسی به "واروژ کریم مسیحی" برای فیلم "تردید"اعطا شد. سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه به "فرید مصطفوی" و "ابوالحسن داودی" برای فیلم "زادبوم" اعطا شد.

برگزیدگان مسابقه سینمای ایران،"سودای سیمرغ"-بخش سوم
سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن فیلم به "کارن همایونفر" برای فیلم "زادبوم"اعطا شد. سیمرغ بلورین بهترین تدوین به "بهرام بیضایی" و "سپیده عبدالوهاب" برای فیلم "وقتی همه خوابیم"اعطا شد. سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری به "مرتضی پورصمدی" برای فیلم "شبانه روز"اعطا شد.

مهتاب کرامتی و علیرضا خمسه، بهترین بازیگران نقش مکمل زن و مرد
سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به "مهتاب کرامتی" و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به "علیرضا خمسه" برای بازی در فیلم "بیست"اعطا شد.

برگزیدگان مسابقه سینمای ایران، بخش دوم
سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه و لباس به "ایرج رامین فر" و "آتوسا قلم فرسایی" برای فیلم "وقتی همه خوابیم" اعطا شد. سیمرغ بلورین بهترین صدای فیلم به "حسن زاهدی" برای فیلم "درباره الی" اعطا شد.

برگزیدگان مسابقه سینمای ایران،"سودای سیمرغ"-بخش اول
دیپلم افتخار بهترین فیلم کوتاه داستانی به "سارا نامجو" برای فیلم "کلیدهای رویا"اعطا شد. سیمرغ بلورین بهترین فیلم کوتاه داستانی به "فریدون نجفی" برای فیلم "خانه فاطمه کجاست"اعطا شد. سیمرغ بلورین بهترین چهره پردازی به "سعید ملکان" برای فیلم "وقتی همه خوابیم"اعطا شد. سیمرغ بلورین بهترین جلوه های ویژه به "داود رسولیان" برای فیلم "به کبودی یاس"اعطا شد.

اسامی برندگان جوایز بخش نگاه نو، فیلم های اول و دوم اعلام شد
دیپلم افتخار بهترین کارگردانی به فیلم "صندلی خالی "به کارگردانی سامان استرکی اعطا شد. دیپلم افتخار بهترین کارگردانی به فیلم "کودک و فرشته "به کارگردانی مسعود نقاش زاده اعطا شد. دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه به "حمید نعمت الله" و "هادی مقدم دوست" به خاطر فیلم "بی پولی " اعطا شد. دیپلم افتخار بهترین بازیگر مرد به "حامد بهداد" به خاطر فیلم "دلخون " اعطا شد. دیپلم افتخار بهترین بازیگر زن به "مونا احمدی" به خاطر فیلم "کودک و فرشته " اعطا شد. دیپلم افتخار بهترین فیلمبرداری به "فریدون شیردل" به خاطر فیلم "وقتی لیموها زرد شدند " اعطا شد. سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی بخش نگاه نو به "واروژ کریم مسیحی" به خاطر فیلم تردید اعطا گردید. سیمرغ بلورین بهترین فیلم بخش نگاه نو به "سید حسین حقگو" به خاطر فیلم "دلخون" اعطا گردید. سیمرغ بلورین ویژه هیئت داوران بخش نگاه نو به "مسعود ده نمکی" به خاطر فیلم "اخراجی ها 2" اعطا گردید.

اسامی برندگان جوایز بخش ویدئو سینما اعلام شد
دیپلم افتخار بهترین فیلم بخش ویدئو سینما به فیلم "آب و آیینه "به کارگردانی پوریا آذربایجانی اعطا شد. دیپلم افتخار بهترین فیلم بخش ویدئو سینما به فیلم "بازی مهره سفید" به کارگردانی حسن لفافیان اعطا شد. دیپلم افتخار بهترین فیلم بخش ویدئو سینما به فیلم "اشکان،انگشتر متبرک و چند داستان دیگر" به کارگردانی شهرام مکری اعطا شد. سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی بخش ویدئو سینما به فیلم "میکائیل" به کارگردانی جمشید بهمنی اعطا شد. سیمرغ بلورین بهترین فیلم بخش ویدئو سینما به فیلم "زینب" به تهیه کنندگی علیرضا توانااعطا شد.

اسامی برندگان جوایز بخش سینمای مستند ایران(چشم واقعیت) اعلام شد
دیپلم افتخار بهترین فیلم مستند نیمه بلند به فیلم حباب سرد به کارگردانی امیر جغتایی اعطا شد. دیپلم افتخار بهترین فیلم مستند نیمه بلند به فیلم زاحیه مرتضی شعبانی اعطا شد. سیمرغ بلورین بهترین فیلم مستند بلند به فیلم عکس ناتمام بهمن جلالی به کارگردانی عمید راشدی و تورج ربانی اعطا شد. سیمرغ بلورین بهترین فیلم مستند نیمه بلند به فیلم چه سرسبز بود دره ما به کارگردانی فرشته جغتایی اعطا شد.